Tarihten bir do?al afet örne?i: 1894 ?stanbul Depremi

Tarihten bir do?al afet örne?i: 1894 ?stanbul Depremi

 

10 Temmuz 1894 ?stanbul depremini tasvir eden gravür

 

10 Temmuz 1894 günü ?stanbul ve çevresi çok ?iddetli sars?nt?lara ?ahit olmu?tur. Ö?le saati 12:20 veya 12:25’e rastlayan bu deprem tarih kitaplar?nda ‘hareket-i arz’ yada ‘zelzele-i azîme’ olarak adland?r?lm??t?r. ?stanbul’da, can ve mal kayb?na yol açan 29 deprem aras?nda, en çok ara?t?r?lm?? ve incelenmi? olan bu deprem, ayn? zamanda II. Abdülhamid’in padi?ahl?k döneminde gerçekle?mi?, ?stanbul ve çevresinde büyük tahribatlara sebep olmu?tur.

 

Marmara sahillerinin 200 metre geri çekilmesinin ard?ndan, deniz suyu ?s?nm??, feci sesler duyulmu? ve güneyden kuzeye 3 dalga halinde 10-20 saniye aras?nda süren (Richter ölçe?i olup olmad??? konusunda ?üpheler vard?r) 9 ?iddetinde sars?nt?lar ya?anm??t?r. Tarihî ara?t?rmalara göre, 17 A?ustos 1999 Marmara depremine benzeyen 1894 ?stanbul depremi hakk?nda tahminlere göre 280 ölü ve 298 yaral? say?s? tespit edilmi?tir. Bu say? daha fazla olabilir, zira ço?u bölgede ölü ve yaral? say?s? tespit edilmedi?inden bu konu hakk?nda bilgi mevcut de?ildir. ?stanbul ve civar?nda depreme ba?l? devam eden artç? sars?nt?lar, saraylar, hanlar, çar??lar gibi birçok tarihî yap?da büyük y?k?m ve tahribatlara neden olmu?tur. Ayr?ca depremden sonra çöken binalardan yükselen toz bulutlar? ve baz? arazilerde yar?lma, çatlama ve çökmeler görülmü?tür.

 

Depremin ard?ndan üstün zekâs?yla, ba?ar?l? manevra yetene?iyle ve diplomatik ustal???yla tan?nan ve bilinen Osmanl? ?mparatorlu?unun 34. padi?ah? II. Abdülhamid, Atina rasathanesi müdürü Ejinitis’i depremin ?iddetini ve etkilerini ara?t?rmas? için ?stanbul’a davet etmi? ve hiç zaman kaybetmeden hasar tespitine ba?lan?lmas?n? emretmi?tir. II. Abdülhamid ayn? zamanda Avrupa’dan çe?itli deprem uzmanlar?n? ?stanbul’a ça??r?p, Osmanl? bilim adamlar?n?n deprem konusunda e?itim almalar? konusunda talimat vermi?tir. Ejinitis, II. Abdülhamid’e sundu?u raporda, 1894 depreminin o zamana kadar bilinenin en büyü?ü oldu?unu ve yay?lma alan?n?n çok geni? oldu?unu, haz?rlad??? bölge haritas?yla göstermi?tir.

 

II. Abdülhamid depremin ard?ndan Avrupa’dan derhal iki adet sismograf temin edilmesini emretmi? ve yer sars?nt?lar?n?n büyüklü?ünü, süresini, merkezini ve saatini saptamaya yar?yan bu sismograflar?n birini ?stanbul rasathanesine, di?erini ise saraya, padi?ah?n özel sismograf? olarak yerle?tirilmesini istemi?tir.

 

Depremden sonra tamir çal??malar? sars?nt?lar?n yol açt??? hasarlara ba?l? olarak uzun sürmü?tür. Yaral? say?s?n?n çok ve hasar?n büyük oldu?unu ö?renen II. Abdülhamid, yaral?lar?n hemen tedavi edilmeleri, ihtiyac? olanlara yard?m edilmesi, çad?rlar kurulmas? ve ayr?ca f?r?nlarda bol miktarda ekmek da??t?lmas? konusunda talimat vermi?tir. Ayasofya Cami’nin (Cumhuriyetin kurulu?unun ard?ndan Mustafa Kemal Atatürk’ün iste?i üzerine 24 Kas?m 1934 tarih ve Bakanlar Kurulu’nun 7/1589 say?l? karar?yla müzeye çevrilmi?tir) tamiri için padi?ah taraf?ndan özel ödenek ayr?lm??t?r. II. Abdülhamid ba?ta olmak üzere, ?ehzade, sultanlar ve ayn? ?ekilde yabanc? ülkeler de depremzedeler için yard?m kampanyalar? düzenlemi? ve bu kampanyalara büyük katk?larda bulunmu?lard?r.

 

1894 ?stanbul depremi 17 A?ustos 1999 depreminden önce gerçekle?en en ?iddetli deprem olarak bilinmektedir.

 

Sümeyra Kele?

keles.sumeyra@hotmail.de

Publiziert in der Ayasofya 36, 2011