Müslüman Dostu Turizm / Muslimfreundlicher Tourismus/ Muslim Friendly Tourism

M

Olayın genel ifadesi olarak isimlendirilen Müslüman-dostu turizm kavramı sektörde ve akademik alanda son yıllarda sıkça duyulmaktadır. Ancak kavramın tanımı ve kapsamı noktasında birçok farklı değerlendirme bulunmaktadır. Ayrıca bu kavramla birlikte bazen eş anlamlı olarak, bazen de farklı anlamlara geldikleri belirtilerek;  “İslami turizm”, “helal turizm”,“helal-dostu turizm”, “helale duyarlı turizm”, “helal farkındalığı olan turizm”, “şer-i kurallara uyumlu turizm”, “İslam-dostu turizm”, “tesettür turizm”, “muhafazakâr turizm”, “alternatif turizm”, “inanç turizmi”, “din turizmi”, “dinî turizm” gibi kavramların kullanıldığı görülmektedir. Söz konusu bu kavram ile ilgili konuyla ilgilen bilim insanlarının yapmış olduğu en geniş tartışmalar sonucunda uzlaşılan en son ve güncel hali Müslüman-dostu turizm olmuştur.

Bir işletmenin veya tesisin ifadesi olarak isimlendirilen Müslüman-dostu tesis kavramının da farklı kavramlar halinde kullanıldığı görülmektedir. İslami tesis, İslami otel, helal otel, helal belgeli otel, tesettür otel, muhafazakar otel, alkolsüz aile oteli ve benzeri farklı kavramların kullanıldığı görülmektedir. Konuyla ilgilen bilim insanlarının yapmış olduğu en geniş tartışmalar sonucunda uzlaşılan en son ve güncel hali olarak tesis bazında  Müslüman-dostu tesis , otel bazında Müslüman-dostu otel , restoran bazında Müslüman-dostu restoran , tur operatörü bazında ise Müslüman-dostu tur operatörü olmuştur.

Olayın öznesinde yer alan kişinin ifadesi olarak isimlendirilen helal duyarlı turist/ halal-sensibilitätstourist/halal sensitivity tourist  kavramının da farklı kavramlar halinde kullanıldığı görülmektedir. Müslüman turist, İslami turist, dindar turist, helal turist, mütedeyyin turist, muhafazakar turist, tesettürlü turist inanç turisti ve benzeri kavramların eşanlamlı kullanıldığı görülmektedir. Konuyla ilgilen bilim insanlarının yapmış olduğu en geniş tartışmalar sonucunda uzlaşılan en son ve güncel halinin helal duyarlı turist olduğu ortaya konulmuştur.

Yukarıda özetlemeye çalışılan ve neticede en doğrusu ortaya konulan kavramların arka planında binlerce sayfa dolusu araştırmaların ve tartışmaların olduğunu belirtmekte fayda vardır. Meraklısı olan okuyucularımız Türkçe olarak yazılıp 2023 yılında Nobel yayınlarından çıkan “Müslüman-Dostu Turizm Ve Türkiye Deneyimi: Kavramsal Tartışmalar Eleştiriler Ve Öneriler” isimli kitaba bakabilirler.

Şimdi bir bakalım helal duyarlı turist kimdir, ne ister, ne bekler? Öncelikle şunu belirtmekte fayda vardır. Helal duyarlı turistin seyahat motivasyonu din-inanç değildir, bilakis turizmin ta kendisidir. Yani Helal duyarlı turisti de herkes gibi dinlenmek, eğlenmek, lezzetleri tatmak ve gezip-görmek istiyor. Ancak bunları yaparken kafasında 2 temel endişe vardır;

• Endişe 1: Dinlenmek, eğlenmek, lezzetleri tatmak ve gezip-görmek gibi turistik faaliyetleri yaparken “inançları ile çatışmak” istemiyor. Yani helal gıda, helal ortam ve helal eğlence istiyor.
• Endişe 2: İnançlarına duyarlı biri olarak günlük ibadet görevlerini zamanında yerine getirmek istiyor. Yani araç ile seyahat halinde iken bile namazını vaktinde kılmak istiyor, kazaya kalmasını istemiyor. Tesiste kalırken kendisine mescit, seccade gibi imkanların sunulmasını, ezan gibi hatırlatmaların yapılmasını istiyor. Ramazan ayında iftar ve sahur gibi imkanların tam tekmil kendisine sunulmasını istiyor.

İşte helal duyarlı turistin endişelerinin tamamını veya bir kısmını karşılamaya çalışan işletmelere Müslüman-dostu tesis denilmektedir. Bu tesis bir otel ise bunun adı Müslüman dostu otel olur.

Şimdi bu otellerin sundukları turizm hizmeti var ki bu durum uluslararası kriterler ile ölçülmektedir. Yani dünya genelinde oteller en düşük 1 yıldızlı, en lüks 5 yıldızlı olarak sınıflandırılıyor. Bir de bu otellerin sundukları Müslüman dostu hizmeti var ki bu durum “helal sertifikasyon” ile anlaşılmaktadır. Türkiye’de helal sertifikasyon yapan farklı kurum ve kuruluşlar olduğu gibi uluslararası helal sertifikasyon kuruluşları da vardır. Bir otelin “helal sertifikası” var ise o otelde Müslüman dostu hizmet verileceğinin garantisi var demektir. Şayet belge yok ise Müslüman dostu hizmet verileceğinin garantisi de ancak sözden ibaret olacaktır. Oysaki yazı kalır, söz ise uçar gider. Nasıl ki bir ürün aldığımız zaman onun hangi firma tarafından üretildiği, verdiği yazılı garanti belgesinin arkasında ne kadar durduğunu göz önünde bulundurup ona göre gönül rahatlığı ile satın alırız. Hatta sırf bu güvence için daha fazla para ödemeyi göze alırız. Çünkü biliriz ki herhangi bir olumsuzluk durumunda üretici firma bizim sorunumuzu halledecektir. Farzı muhal bu ürünü seyyar satıcıdan aldığınızda ve satıcının size “ürünün garantisi bizzat şahsen benim, bir şey olduğunda bana getirin” şeklinde bir alışveriş yapın. Ve sorun yaşadığınızda seyyar satıcının sizi hiç tanımadığını göreceksiniz.

İşte kıymeti okuyucularımız Türkiye’de Müslüman dostu otel rezervasyonu yaparken çok az bir ek maliyet ile TÜRSAB denetimine tabi bir seyahat acentası kullanmanızı tavsiye ederim. Bu otelin veya tatil köyünün turizm hizmeti belgesini ( kaç yıldızlı olduğunu ) ve Müslüman dostu hizmet belgesini (helal sertifikasyon) sorgulayınız. Unutulmamalıdır ki  “helal belgesi olmadan” da bazı tesislerin kısmen Müslüman dostu hizmet verdiği bilinmektedir.

Müslüman-Dostu Konaklama İşletmelerinin Sınıflandırılması ve Nitelikleri nelerdir?

Uluslararası arenada en bilinen helal turizm sertifikasını online (https://www.crescentrating.com/ ) olarak veren Crescentrating adlı kuruluştur. Crescentrating helal otel değerlendirme sistemi, otellerin sundukları hizmetleri ve tesisleri seyahat edenlerin ihtiyaçlarını helal açıdan karşılayıp karşılamadıklarını değerlendirerek puanlama yapan sistemin adıdır Bu derecelendirme sistemi; oteller, resortlar, özel konaklama tesisleri, tur operatörleri ve seyahat acenteleri, hastaneler, alış veriş merkezleri, kongre merkezleri, SPA merkezleri, tema parkları ve cruiseler için dünyaca tanınan bir değerlendirme standardı sağlar. Helal otellere yönelik Crescentrating değerlendirme sistemi, otellerin sundukları hizmetleri ve tesisleri seyahat eden Müslümanların ihtiyaçlarını helal açıdan karşılayıp karşılamadıklarını değerlendirerek puanlama yapan sistemin adıdır. Bu sistem otellerin helalliğini değerlendiren bir sistemdir. Bu sistem seyahat yapan Müslümanlar için helal dostu hizmetleri ve imkânları sunan otelleri seçmenizi sağlar. Bu sistem otelin helal hassasiyetini 1’den 7’ye kadar olan derecelendirerek ölçer ve 1 en düşük 7 en yüksek ölçüm puanıdır.Bu değerlendirme 6 farklı alandan oluşmaktadır. Bu alanlar; namaz imkânları, helal yiyecek imkânları, otel odasının İslami kriterlere uygunluğu, Ramazan ayı hizmet imkânları, oteldeki helal olmayan aktivite seviyelerinin yanında helal eğlenme imkânlarından oluşmaktadır. Namaz (ibadet) imkânları; otelin namaz ve ibadet imkânları şu şekilde değerlendirilir; namaz vakit panosu, odalarda kıble yönü, mescitlerin kullanılabilirliği vb. Helal yiyecek imkânları; Müslüman bir turist için helal gıdaya ulaşılabilirlik çok önemlidir. Otelin helal yiyecek imkânı otelin helal gıda ürünleri kullanıp kullanmadığı ve yiyeceğin işlenmesinin helal olup olmadığı şeklinde değerlendirilir. Otel odasının İslami kriterlere uygunluğu; otel odasında tuvaletin ve banyonun dinen uygun olması ve abdest alma imkânı ve abdest suyunun temizliği, odada seccadenin bulunması ve kıble yönünü belli eden işaret bulunması şeklinde değerlendirilir. Otelin ramazan hizmetleri; otelin sahur ve iftar imkânı sunması şeklindedir. Oteldeki helal olmayan aktivite seviyesi; otel değerlendirilirken, 6. veya 7. hilal yıldız düzeyini belirlemek için helal olmayan faaliyetlerinin olmaması otele bir hilal yıldız derecesi sağlamak için dikkate alınır. Bunlar arasında; otelde alkol olup olmaması, kumar oynanıp oynanmaması, yetişkin kanallarının olması vs. Eğlence imkânları ve hizmetleri; burada değerlendirilen, tesiste yüzme havuzu, SPA gibi başlıca alanların bay ve bayanlar tarafından ayrı ayrı kullanılabilir olmasıdır. Crescentrating helal otel kriterleri aşağıda  gösterilmiştir .

Crescentrating Helal Otel Kriterleri 1. Helal Yiyecek İmkânları a) Otel çevresindeki helal restoran listesini verebilir misiniz? b) Otelinizde bulunan restoranın ya da yemek mönünüzün helal olduğundan emin misiniz? c) Mini bardaki ürünler helal mi? d) Bir mutfağınız/tüm mutfaklarınız helal sertifikalı mı? e) Bir restoranınız/tüm restoranlarınız helal sertifikalı mı? f) Oteliniz “sadece helal yiyecek” düzenlemesini tüm tesiste uygular mı? 2. İbadet (Namaz) İmkânları a) Otel çevresindeki cami listesini verebilir misiniz? b) Çalışanlarınız namaz saatleri, kıble yönü vb. soruları cevaplayabilir mi? c) İşletmeniz Kur’an, namaz saatleri göstergesi, seccade imkânı sağlayabilir mi? d) Odalarda kıble yönünü gösteren işaret var mı? e) Oteliniz Müslüman müşterilerinizin ibadetleri için gerekli olan her şeyi sağlayabilir mi? 3. Ramazan Hizmetleri a) Oteliniz temel kahvaltı ihtiyaçlarını sağlar mı? b) Oteliniz Ramazan boyunca iftar sunar mı? c) Oteliniz sahur ve iftar büfesi sunar mı? d) Otelinizde müşterileriniz helal oda servisi talep edebilirler mi?Yakınınızda helal restoran var mı? e) Oteliniz sahur ve iftarın yanında ibadet etmek isteyenler için yerel camilere transfer imkanı sunar mı? 4. Oteldeki Helal Olmayan Aktivite Seviyesi ve Ek Eğlence İmkânları/Hizmetleri a) Oteliniz gece kulübü ya da gazino ile ilişkili mi? b) Otelinizde yetişkin kanalları ve helal olmayan aktiviteler var mı? c) SPA ve havuz için bay/bayan ayrı saat veya gün uygulaması var mı? d) Bay/bayan ayrı SPA, havuz, jimnastik salonu var mı? 5. Hilal Yıldız Kategorileri 1-3 Hilal Yıldız Bu oteller Müslüman turistler için „yararlı“ olarak kabul edilir. Bu oteller namaz saatleriyle ilgili bilgileri, kıble yönünü ve otele yakın helal gıda imkânı olan yerlere yönlendirirler. 4-5 Hilal Yıldız 4-5 hilal yıldız ile derecelendirilen oteller „yararlı“ olmanın ve konaklamanın ötesinde bilinçli seyahat edenlerin belirli gereksinimlerini karşılarlar. Genellikle odalarda kıble yönü gibi imkânların sunulmasının yanında otel bünyesinde helal gıda imkânlarını da sunarlar. 6-7 Hilal Yıldız 6-7 arası dereceye sahip bu oteller genellikle Helal bilinçli Müslüman turistlerin ihtiyaçlarını dikkate ele alırlar. Helal gıda imkânının yanında diğer tüm kriterleri (6 kriteri) sağlayan işletmelerdir.

Prof.Dr.Orhan BATMAN

Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Turizm Fakültesi

Ayasofya No 66