Ayasofya Zeitschrift – Die Zeitschrift für Wissenschaft, Integration und Religion Die Zeitschrift für Wissenschaft, Integration und Religion
Olaylar?n asl? ve özü
Zaman zaman ya?ad???m?z olaylardan dolay? karamsarl??a dü?tü?ümüz ve iyi ?eylerin olaca??na dair umudumuzu yitirdi?imiz anlar olur. Büyük hayallerimizden vazgeçti?imiz ve ümidimizi yitirmi? bir ruh hali ile durumu kabullenmeye çal??t???m?z bu durumlarda yap?labilecek en güzel ?ey asla ve öze, olaylar?n arka plan?na dönmektir.
Olaylar?n bizim alg?lar?m?za ula?an boyutunun ötesinde anlamlar? olmal?. Çünkü varl?k maddî âlemde ve gözlenen boyutun ötesinde bir s?rla i?liyor ve hayat?n görünen boyutuna s??mayacak bir derinlik kendini hissettiriyor. ?mam-? Mübin, her ?eyin asl?n?, özünü ku?atan mânâlar âlemidir. Yani her ?eyin asl? mânâlard?r. Bu esma-i ?lâhiye’yi ifade eden mânâlar da,—esma mutlak oldu?u için—mutlakt?rlar. Yani bir s?n?r, ?ekil, zaman ve mekân içinde ifade edilemezler. Ancak bunlar?n ifade edilece?i, dolay?s? ile cemal ve kemalin gösterilece?i idrakler ve ifade edilecek alan s?n?r? ve mânâlara nisbeten “küçük bir sayfa” gibidir. Varl?klar âlemi, ?mam-? Mübin’deki küllî mânâlar?n ifade alan? olan sayfa konumundad?r. Her bir hal, her bir duru?, her bir ses, her bir bak??, her bir k?p?rdan??… k?sacas? kâinatta de?i?im, ba?kala??m ad?na ortaya ç?kan her ?ey, farkl? bir mânâ ifade eder. Küllî mânâlar? cüz’î âleme s??d?rmak için ak?l almaz s?kl?kta de?i?imler ve ba?kala??mlar olur. Zerrelerde her an tazelenme, bu tazelenme içinde bir yerden ba?ka bir yere, bir varl?ktan di?erine sür’atle geçi?ler gözlenir.
Karma?a gibi görülen bu h?zl? de?i?imler, mânâlar?n küçük sayfada ifade edilebilmesi için silinip tekrar yaz?lmas? ve kalem ucunun sayfan?n her yerine dar bir zaman aral???nda ula?abilmesi telâ??n?n tezahürü olan aceleci tav?rdan kaynaklan?yor olmal?d?r. Bu hal, esman?n—sür’atle akan bir nehirdeki damlac?klar üzerinde sabit, daimî ve kal?c? güne?in aksi misali—zerrat?n zaman nehrinde akmas?yla sürekli tazelenmesine benzer. Ak?c? nehirde yans?yan güne? sabit oldu?u için, onu yans?tan damlac?klar da sabitmi? gibi alg?lan?r. Oysa, yans?tan damlac?klar sürekli yenilenmekte ve her yeni yans?mada farkl? mânâlar has?l olmaktad?r. Varl?k âleminde de benzer bir ?ekilde, sabit olan esmay? yans?tan varl?klarda bir süreklilik, kal?c?l?k, sabitlik gözlense bile, geri plan?ndaki zerreler âleminde her an bir tazelenme vard?r.
?bda boyutundaki bu anl?k yenilenmeler ile in?a boyutundaki ruh ve hayat? ?ekillendiren yenilenmeler, bu kavramlar?n ortaya ç?k???na zemin haz?rlad??? gibi, “makro boyutta”ki de?i?imleri de gösterir. Ya?mur ya?ar, kelebekler uçar, güne? do?ar, sosyal ya?ant?n?n ko?u?turmacalar? devam eder, çat??malar, sava?lar olur, as?rlar ba?kala??r, kâinat?n olu?umu ile ilgili de?i?im tezleri ortaya konur, Bütün bunlar ?uur sahiplerinin ruhlar?nda makes bulup ?iirlere, romanlara, resimlere, türlü türlü san’atlara dönü?ür. Alg?larla, ?uur sahiplerinin ruhlar?nda mânâlara dönü?ür. O ruhlara ula?mayanlar, “nazar-? dekaik a?ina” olan her türlü inceli?i ku?atan küllî bak??tan uzak kalamazlar, onlar da mânâya dönü?ürler. Gölgelemekle, de?i?imle, ar?zilikle ve acziyetle içiçe olan mülk geçicidir, de?i?ir, her an tazelenir, itibarî ve farazî bir haldedir. Elle tutulur, gözle görülür bir temel yap? ta?? arayan fizikçilerin mikro âlemde kar??la?t?klar? kar???k, ?ekilsiz, soyut, ele avuca gelmez, ku?at?lamaz bir dünya ile kar??la?malar? da bu hali do?ruluyor olmal?d?r. Mülkün farazili?i, sabit, kal?c? ve daimi olmad???, bu âlemde daha net görülür. Bu ele avuca s??mayan zerreler bir an-? seyyalede çok çok küçük zaman dilimlerinde. Bir an görüntüyü yans?t?p hemen kaybolurlar. Bu anl?k de?i?imler, ba?kala??mlar zerreler boyutunda varl??? makro boyuttaki gibi ku?atmam?za engel olur, adeta oras? hayal âlemi gibidir. Makro boyutun ku?atabildi?imiz idrak edebildi?imiz görünümleri ise bu bize hayali, ku?at?lmas? imkâns?z gözüken temel üzerine bina edilmi?tir. Mülkün, varl???n, e?yan?n özünde sabitlik, devaml?l?k, kararl?l?k ve beka görülmemektedir. Aslolan, kal?c? ve baki olan nihaî mahsulat ise mânâlard?r. Bu yüzden zerrelerde ve bütün mahlûkatta olabildi?ince çok say?da mânâya mazhar olma telâ??n? hissettiren bir meyil olarak de?i?imler, ba?kala??mlar gözlenir. Merkezî bir konumu olan insan?n telâ?? ise, daha fazla mânâya muhatabiyet olmal?d?r.
Günlük ya?ant?y? de?erlendirirken, ac?mas?z katliâmlar?n, menfaat çat??malar?n?n, i?kencelerin k?sacas? insandaki s?n?r tan?maz gadabî ve ?ehevî kuvvelerin uçlarda tezahürlerinin ortas?nda en uç z?tl?klar? ya?arken zaman zaman varl???n kesretinden ve bo?uculu?undan ç?k?p bu mânâlar dü?ünülmezse büyük bir karamsarl?k ve ruh çöküntüsü ya?anabilir. ?nsanl?k ad?na en uç ?eylerin ya?and???, iyilik ve kötülük nam?na en çarp?c? görüntülerin sahnesi olan ?u âlem her ?ekli ile esma has?l etmektedir. Nazarlar f?trî halleri olan i?leyi?in gerisindeki esmaya yönelmezse varl???n ismi boyutu ile gölgelenir ve o nazarlar?n gerisindeki ruhlar karar?r. Oysa varl???n asl? ve özü esmad?r. Esma ise hep ayd?nl?kt?r ve hep güzeldir. Tek yap?lmas? gereken güzel dü?ünmek ve güzel görmek olmal?d?r. Dünyan?n çok iç karart?c? gibi gelen ?u anki manzaras? kar??s?nda bile, olaylar arka plan? ile alg?lanabildi?inde ya da görünenden arka plana ç?kar?mlar yap?labildi?inde hayat çok daha güzel olacak ve her ?eyin gerçek anlam?na daha yak?n bir bak?? ortaya ç?kacakt?r.
Acz ve fakr?n? daha belirgin hisseden ve mal-mülkün yalan oldu?unu kalbinin derinliklerine nak?etmi? gönüller dünya mal? için toprak için gönül k?rman?n anlams?zl???n? çok daha net hissedeceklerdir. Belki de bayram?n insan ruhuna en büyük katk?s? ve en belirgin hikmeti budur. K?r?lan gönül kâbelerinin Âlemlerin Rabbi kat?nda ne kadar büyük yeri ve önemi oldu?unu bir idrak edebilsek bir gönülü dünyan?n tamam?na de?i?mezdik. Bu ruh haline ula?m?? bir insan?n ba?ka bir canl?y? öldürebilmesi mümkün olmad??? gibi bir gönülü k?rmaktan bile ?iddetle uzakla?acakt?r.
Hizmetimiz de ilk planda gönüller onarmaya ve Rabb’in muhabbeti ile susam?? gönüllere ab-? hayat olan nurlar? ula?t?rmaya yöneliktir. Bu anlamda ili?kiler nuranî olmal?, yani ?lâhî muhabbetin davran??lara yans?mas? ?eklinde alg?lanmal?d?r. Muhabbet fedaileri muhabbetlerini en dar daireden ba?layarak feda etmeli ve bütün âleme yans?tmal?d?r. Yeryüzünde arzu edilen bar?? ortam?n? temin edecek tek hakikat nuraniyetin kalplerde makes bulmas? ve nur-u Muhammedî (a.s.m.) ile ?s?nm?? kalplerin muhabbetinin s?cakl???n?n her ferde sirayet etmesidir. Yeryüzünün Cennete dönü?tü?ü zamanlar da ancak bu ?ekilde aç??a ç?kacakt?r. Yeryüzü gerçekten ya?anmaya de?er olacak ve bar?? hakim olacakt?r. Bu da tevhid mânâs?n?n sosyal hayata yans?mas?n?n ta kendisidir.
Hakan Yalman